Interview met Selma Noort

Ik vond het fijn om te schrijven over een wereld waarin de mensen voornamelijk bezig waren met praktische zaken. Vissen, oogsten, eten bereiden, voor elkaar zorgen. In zo’n wereld kijk je naar de lucht als je even uitrust en vraag je je af of er regen zal komen. Ik romantiseer het beeld echter niet. Als je een wond had die niet wilde genezen, of je had een rotte kies, of je vrijheid werd je afgenomen door iemand met macht – het kon een vreselijke tijd zijn. Mensen in hun eigen wereldje die een simpel leven leidden, zoals Zissel en haar familie, ver weg van macht, intrige en rijkdom, dat wilde ik beschrijven. Maar overal zijn problemen, nergens is het leven echt simpel. Hoe en waar mensen ook wonen, overal werpen machtsstrijd en afgunst een schaduw over het samenleven. In dit verhaal heeft Zissel een jaloerse buurvrouw. Door haar toedoen raken Zissel en haar babybroertje betrokken bij een verschrikkelijk complot.

Ik wilde graag naar de gebieden waar het verhaal zich afspeelt. Voor mij was vooral het landschap belangrijk, de bomen, planten en dieren, de klank van de taal, de lichaamstaal van mensen, en de manier waarop mensen binnen families en kleine leefgemeenschappen met elkaar omgingen (bijv. een buurt of in een nederzetting). Voor mijn boek waren vooral historische vindplaatsen belangrijk, en musea van oudheden, waar ik veel heb gefotografeerd, onder andere een weefgetouw zoals rietvlechters die al in de oudheid gebruikten. Zonder mijn reis zouden de lange linten aalscholvers, eindeloos in een soort rij vliegend door de ijskoude januarilucht, niet in het boek zijn voorgekomen. Ook de beschrijvingen van de kleding en huishoudelijke objecten heb ik kunnen baseren op wat ik in het museum heb gezien.

Ik heb mijn hele leven al een fascinatie voor alles wat we niet zeggen, voor de lichaamstaal, voor de misleiding van woorden. Ik weet dat we soms wanhopig tot elkaar proberen te komen door middel van taal, maar heb ervaren dat taal mensen net zo vaak uiteendrijft. Dan denk ik: zwijgen is goud. Toen ik ging experimenteren met een hoofdpersoon die niet sprak, moest ik een schrijfstijl kiezen waarin dit paste. Dan komen de mensen aan het woord die denken iets te weten over de zwijgende hoofdpersoon, die haar van alles toedichten, die in haar zwijgen zichzelf weerspiegeld zien en daar niet altijd blij mee zijn. Zwijgen kan mensen tot razernij drijven. Zwijgen weerspiegelt de onzekerheden van de spreker die zich bevestigd wil horen, weerstreefd, of aangemoedigd.

Wat ontzettend moeilijk om hierop te antwoorden! Ik heb van kind af aan altijd naar goede raad gezocht, de meeste (zinnige) antwoorden heb ik uiteindelijk gevonden in boeken van schrijvers die hun inzichten wilden delen – en daar kan ik niet dankbaar genoeg voor zijn. Een van die inzichten die mij altijd weer veerkracht geeft komt van de filosoof Friedrich Nietzche: Zij die dansen worden voor gek verklaard door hen die de muziek niet horen. Van een ander inzicht is de bron niet bekend maar dat is deze: Om ons te bevrijden moeten we eerst begrijpen wat ons gevangen houdt. Je kunt nu zeggen, dat zijn geen adviezen, dat zijn uitspraken. Maar als ik erbij zou zeggen: ‘Houdt dit altijd in gedachten als je in je leven problemen ervaart’, dan zijn die uitspraken bijzonder waardevolle adviezen.

Ik was als kind gefascineerd door de Bijbelverhalen die ik op school en in de kerk hoorde. Het verhaal over het Salomonsoordeel sprak vooral tot mijn verbeelding omdat ik me echt goed in de situatie kon inleven. Ik werk als gastleerkracht met kinderen met heel verschillende achtergronden en ik wilde graag een verhaal schrijven met zo’n meisje in de hoofdrol – zo’n (stil en bescheiden) meisje als ik soms in groep acht zie, of in de eerste klassen van het voortgezet onderwijs. Een hoofd vol gedachten, een glimlach, het haar verborgen onder een hoofddoek, de ogen snel neergeslagen, en dan alles wat ze niet zeggen. Een boek schrijven over het Salomonsoordeel bood veel mogelijkheden. Het oorspronkelijke verhaal wordt summier verteld maar leent zich voor detail en verdieping. Op een dag voelde ik dat de hoofdpersonen en de beelden bij het verhaal genoeg gerijpt waren in mijn verbeelding en ben ik gaan schrijven, beschrijven, invullen, vormgeven, en leven inblazen. Waar ik vooral blij van werd is niet alleen van het kleuren van dit aangrijpend verhaal, maar ook van het weten dat dit verhaal bij veel volkeren over de wereld bekend is. De hoop dat mijn invulling van dit verhaal dus heel veel mensen zou kunnen bereiken maakte zeker ook deel uit van het besluit het te gaan schrijven.

Ja hoor, geen probleem. Ik heb al veel jongeren van diverse culturele achtergronden verteld over dit boek en dit verhaal en ik zie dat dit indruk maakt en dat ze het leuk vinden om zo’n belangrijk verhaal te kennen, en erover mee te kunnen praten. De figuur van koning Salomo komt overigens niet alleen voor in de Bijbel (Christendom), maar ook in de Koran (Islam) en in de Torah (Jodendom).

Ik heb de tekeningen met potlood gemaakt. Een aantal van de foto’s die ik tijdens mijn reis in musea heb gemaakt kon ik als voorbeeld gebruiken.